De energietransitie: puzzelstukjes voor een duurzame toekomst

Dat we afscheid moeten nemen van fossiele grondstoffen, is iets waar de meeste mensen het wel over eens zijn. Dat betekent dat we energie op een andere manier moeten opwekken, distribueren en opslaan, waarbij niet één oplossing zaligmakend is. Beiden zijn ervan overtuigd dat we naar alle mogelijke oplossingen moeten kijken om de energietransitie in goede banen te leiden.

Het net verzwaren

Joost Eleveld is projectleider bij ingenieursbureau WSP dat ontwerptrajecten uitvoert voor netbeheerders. Het verzwaren van het elektriciteitsnetwerk is een enorme operatie, waar met man en macht aan wordt gewerkt. “We maken steeds meer gebruik van elektrische apparaten en ons huidige net is ontworpen in een tijd waarin elektriciteit vooral één kant op stroomde: van grote centrales naar de gebruiker. Nu hebben we te maken met decentrale opwek, bijvoorbeeld door zonnepanelen, en dat vraagt om een heel andere infrastructuur. En hernieuwbare energiebronnen leveren niet altijd even constant stroom. Daardoor ontstaan er pieken in productie én vraag. Het elektriciteitsnet moet die pieken aankunnen om stroomstoringen te voorkomen.”
Naast het verzwaren van het net zijn slimme oplossingen zoals balancing belangrijk. Daarbij stem je je vraag en aanbod lokaal beter op elkaar af. Dat blijft wel een uitdaging dat je nu eenmaal niet precies kunt voorspellen hoe veel zon en wind er morgen zal zijn, maar de voorspellingsmodellen worden wel steeds beter.

Energieopslag

Niek Elferink is projectleider bij Swietelsky Rail Benelux en is gespecialiseerd in batterijsystemen. Grote of middelgrote batterijcontainers worden steeds vaker gebruikt, vertelt hij. “Bijvoorbeeld middelgrote bedrijven die verzwaring van de capaciteit willen maar die niet kunnen krijgen, plaatsen vaak een batterij naast het pand. We zien het ook veel bij bouwplaatsen die met regelgeving rond uitstoot te maken hebben. Een batterij vervangt dan bijvoorbeeld een generator.” Wat batterijopslag echt interessant maakt, is de intelligentie die er in te stoppen is. Moderne batterijsystemen zijn uitgerust met slimme algoritmes die continu monitoren wanneer het beste moment is om op te laden of juist te ontladen. Als de stroomprijs laag is – bijvoorbeeld bij veel zonne- en windenergie – slaat het systeem energie op. Bij piekmomenten, als de prijs hoog is, kan die energie weer worden gebruikt of teruggeleverd aan het net. Ook het koppelen aan zelflerende voorspellingsmodellen is hier interessant. Het systeem 'leert' daarbij als het ware het verbruikspatroon van een gebouw of fabriek kennen en anticipeert daarop. Het gebruik van batterijen voor huishoudens heeft volgens Niek zeker een toekomst. “Je ziet al regelmatig reclame voor thuisbatterijen, maar op dit moment is de technologie voor de meeste mensen te duur.”

Niet één oplossing

Duidelijk is dat we een combinatie moeten omarmen van methodes voor opwek, distributie en opslag van duurzame energie. Niet alle methoden zijn daarbij geschikt voor iedere situatie. Gezien het klimaat zijn windmolens in Nederland een prima instrument om energie op te wekken, in landen als Noorwegen is waterkracht een serieuze bron. Opslag in batterijen is goed voor een korte periode, terwijl waterstof als drager voor de langere termijn en grotere afstanden geschikt is, zegt Niek. “We ontkomen er niet aan om het hele palet te bestrijken en per situatie te bekijken wat de beste oplossing is.”

Joost vult aan: “We zien dat verschillende omgevingen om verschillende oplossingen vragen. Een historische binnenstad heeft heel andere mogelijkheden dan een industrieterrein of het buitengebied. Het toverwoord lijkt te zijn: lokaal opwekken. Eigenlijk gaan we een beetje terug naar hoe het vroeger was, voordat we gas en elektra hadden. Maar dan natuurlijk met moderne technologie.”

Een interessante ontwikkeling is volgens beide experts de opkomende koolstofeconomie. “We blijven koolstof gebruiken,” legt Joost uit, "Maar in de toekomst zullen we het op een andere manier moeten terugwinnen. Er zijn al bedrijven die onderzoeken hoe je CO2 kunt afvangen, comprimeren en geschikt maken voor hergebruik in de industrie of opslag in de grond.”

Op de lange termijn

Beiden benadrukken dat er vooral veel mensen nodig zijn om de energietransitie te realiseren. “Als je puur naar de techniek kijkt, zijn de oplossingen er al,” zegt Niek. “Het is vooral een kwestie van uitvoering, en daarvoor heb je heel veel gekwalificeerde medewerkers nodig.”

Daarbij is het volgens hem nodig om te beseffen dat de energietransitie nu eenmaal geld kost en niet per se leuk is. Dat is tot nu toe wel veelal de insteek geweest: investeringen in duurzame energietechnieken moesten renderen. “Duurzame energieopwekking kost nu eenmaal veel geld als je het vergelijkt met fossiele brandstoffen, maar je moet het ook afzetten tegen wat het ons gaat kosten als we het niet doen in termen van klimaatrampen en andere problemen als gevolg van klimaatverandering. Bovendien, als je eenmaal een heel duurzaam energiesysteem hebt, kan het financieel misschien ook interessant worden: de zon en de wind kosten niets.” Daarbij benadrukt hij dat de eerste winst te behalen is in het verminderen van de vraag. “Dat geldt voor huishoudens, maar vooral ook voor bedrijven. De politiek moet wel het juiste kader scheppen en de urgentie uitstralen dat we echt aan de slag moeten. Wij blijven ons er in ieder geval voor inzetten.”